Banki centralne są jednym z najważniejszych podmiotów w skali makroekonomicznej. Ich decyzje i działania realnie wpływają na gospodarkę oraz zasobność portfeli obywateli. Jak banki centralne Ukrainy i Polski zareagowały na rosyjską inwazję na Ukrainę? Czy w czasie wojny ich decyzje były podejmowane inaczej niż standardowo? Jak dostosowały swoje strategie do tych nadzwyczajnych okoliczności? Jak to komunikowały innym podmiotom oraz społeczeństwu? Oceny działalności banków centralnych Ukrainy i Polski w czasie wojny podjęły się dr hab. Magdalena Szyszko z Uniwersytetu WSB Merito w Poznaniu oraz dr Olena Motuzka z Narodowej Akademii Statystyki, Rachunkowości i Audytu w Kijowie. Ich badania są prowadzone w ramach grantu przyznanego w programie DLA UKRAINY Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Bank centralny to instytucja odpowiedzialna za prowadzenie polityki pieniężnej państwa oraz wspierająca funkcjonowanie systemu bankowego: formułuje cele polityki pieniężnej, zazwyczaj związane przede wszystkim z utrzymywaniem stabilnego poziomu cen, oraz steruje gospodarką za pomocą dostępnych instrumentów. – Nasz projekt koncentruje się na polityce pieniężnej Narodowego Banku Ukrainy (NBU) i Narodowego Banku Polski (NBP). Choć te dwa podmioty nie odgrywają głównej roli w zarządzaniu kryzysem bezpośrednio związanym z wybuchem wojny, to odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania gospodarek, dbałość o stabilność cen i wspieranie polityki gospodarczej państwa. Rola w łagodzeniu kryzysu gospodarczego powstałego w wyniku wojny jest szczególnie istotna, bo zapewnia stabilność. Istnieją prace naukowe, które pokazują, że wsparcie banku centralnego podczas wojny może mieć decydujący wpływ na bieg historii – mówi dr hab. Magdalena Szyszko.
Zmiana komunikacji i narzędzi
Celem badaczek jest zidentyfikowanie i ocena zmiany polityki pieniężnej pod względem komunikacji ze społeczeństwem, narzędzi i efektów krótkoterminowych podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę. W projekcie przedstawione będzie studium przypadku Ukrainy, jako zaatakowanego kraju, i Polski, jako kraju wspierającego.
– Okres badawczy czyli czas od wybuchu wojny jest bardzo krótki. Dostęp do danych też jest niewielki, więc to są ograniczenia, które mamy i z którymi musimy się zmierzyć. Będziemy mieć do dyspozycji krótkie, bo maksymalnie dwuletnie, szeregi czasowe obejmujące czas wojny, więc nasza ocena będzie dokonywana na bieżąco. Już w tym krótkim okresie możemy zauważyć m.in. wyraźną zmianę języka w komunikacji banków. Przykładowo, we wszystkich oficjalnych dokumentach w wersji anglojęzycznej banku centralnego Ukrainy rosja pisana jest z małej litery. Choć nasz projekt ma charakter głównie naukowy i jego nadrzędnym celem jest wypełnienie luki w literaturze, to nie wykluczamy także pewnych ważnych i praktycznych jego efektów. Nawet taka prowadzona na bieżąco ocena działań banków centralnych pozwala dostrzec błędy i zaproponować ich alternatywy – podkreśla dr Olena Motuzka, będąca inicjatorką udziału obu badaczek w programie grantowym DLA UKRAINY Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Dwie perspektywy
Projekt daje dwie perspektywy: najważniejszą z nich jest ukraińska. Narodowy Bank Ukrainy realizuje nowy strategiczny cel inflacyjny od 2019 roku, w dużej mierze dostosowany do wymogów Unii Europejskiej. Przygotowanie pod względem ram polityki pieniężnej jest bowiem jednym z warunków włączenia Ukrainy do UE. Jednym z najważniejszych przedwojennych wyzwań stojących przed Narodowym Bankiem Ukrainy była kontynuacja procesu dezinflacji. NBU stosował w tym zakresie standardowe narzędzia polityki i komunikacji. Po rosyjskiej inwazji jego rola znacznie odbiegła od standardu. Działania wojskowe, wraz z towarzyszącym kryzysem humanitarnym i oczywiście załamaniem gospodarczym, zmusiły NBU do przeorientowania się na zaopatrzenie gospodarki w pieniądze i zapewnienie stabilności makroekonomicznej. – Rosyjska inwazja na Ukrainę stworzyła pierwszą historyczną możliwość obserwowania działań polityki pieniężnej prowadzonej przez bank centralny w ramach strategii celu inflacyjnego i ich skutków – mówi dr hab. Magdalena Szyszko.
Drugą perspektywą projektu jest wymiar polski. Wojna rzuciła wyzwanie także NBP, nawet jeśli trudności, z jakimi borykają się polski naród i gospodarka, są nieporównywalne z ukraińskimi. Od czasu wybuchu wojny polityka państwa polskiego była w dużej mierze napędzana napływem ludności ukraińskiej na dużą skalę oraz kryzysem energetycznym. Oba te czynniki mają duży wpływ na gospodarkę i budzą obawy dla banku centralnego. – Obecne nadzwyczajne warunki kształtowania polityki pieniężnej wiążą się z bezpośrednim wpływem rosyjskiej inwazji na Ukrainę na ceny energii, surowców i żywności, a pośrednio ze wzrostem płac, zmianą oczekiwań i prognoz inflacyjnych oraz zmianą kursów walutowych. Wszystko to przekłada się na stabilność na rynkach finansowych – zaznacza dr Olena Motuzka.
Dr hab. Magdalena Szyszko jest absolwentką Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, tam także uzyskała stopień doktorki nauk ekonomicznych i doktorki habilitowanej. Od 2009 r. pracuje w Uniwersytecie WSB Merito w Poznaniu (dawniej – wyższa Szkoła Bankowa), od 2018 r. jako profesorka na Wydziale Finansów i Bankowości. Jej zainteresowania naukowe dotyczą prognoz inflacyjnych oraz transparentności i komunikacji banków centralnych. Autorka wielu publikacji naukowych i kierowniczka projektów badawczych finansowanych przez NBP i NCN. Czas wolny dzieli między rodzinę, opiekę nad czterema kotami i realizację swoich pasji..
Dr Olena Motuzka ukończyła studia magisterskie zarządzania produkcją na Narodowym Uniwersytecie Ekonomicznym w Kijowie oraz z prawa międzynarodowego w Akademii Handlu Zagranicznego w Kijowie. Następnie obroniła doktorat ze statystyki na Narodowym Uniwersytecie Ekonomicznym w Kijowie. Obecnie jest profesorką na Wydziale Gospodarki i Zarządzania Zagranicznymi Działaniami Ekonomicznymi. Zajmuje się badaniem i analizą trendów i perspektyw rozwoju międzynarodowej polityki inwestycyjnej, inflacji i ich wpływu na konsumentów w warunkach niestabilności gospodarczej oraz analizą dochodów budżetu państwa. Autorka ponad 70 publikacji naukowych. W czasie wolnym lubi podróżować, czytać, słuchać muzyki. Miłośniczka zwierząt, zwłaszcza kotów.
Wspieraj z nami naukowców z Ukrainy
Fundacja na rzecz Nauki Polskiej prowadzi specjalną zbiórkę na rzecz naukowców z Ukrainy, do której każdy może się w dowolnej chwili przyłączyć. Środki pozyskane z darowizn zostaną przeznaczone wyłącznie na zaangażowanie osób z Ukrainy, które będą realizować projekty w programie DLA UKRAINY.
Program ten daje również instytucjom i firmom możliwość tworzenia partnerstw z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej ukierunkowanych na poprawę sytuacji ukraińskich badaczy czy umożliwienie im realizacji projektów naukowych.
Badacze i badaczki z Ukrainy, by móc kontynuować pracę naukową, wciąż potrzebują naszego wsparcia – zachęcamy do przyłączenia się do naszej zbiórki.