Międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez prof. Grzegorza Pietrzyńskiego z Obserwatorium Astronomicznego UW (laureata programu FOCUS 2007 oraz programu TEAM V/2010) dokonał pierwszego na świecie precyzyjnego pomiaru masy gwiazd pulsujących zwanych cefeidami. Odkrycie zostało ogłoszone na łamach prestiżowego tygodnika naukowego Nature.
Wyznaczenie masy cefeid będzie miało ogromne znaczenie dla wielu dziedzin astronomii, a zwłaszcza dla ustalenia precyzyjnej skali odległości we Wszechświecie. Lepsze zrozumienie cefeid dostarczy też nowych, bezcennych informacji o teorii ewolucji gwiazd.
Cefeidy są jednymi z najważniejszych obiektów astronomicznych. W 1968 r. badacze stwierdzili jednak, że różnice w masie cefeid, wyznaczanej na podstawie różnych teorii: ewolucji gwiazd lub pulsacji gwiazd, wynoszą około 20%, co świadczyło o dużych nieprawidłowościach w rozumieniu fizyki gwiazd i bardzo niepokoiło astronomów. Impas w badaniach nad masą cefeid trwał przez czterdzieści lat i został przełamany przez badaczy z zespołu OGLE kierowanego przez prof. Andrzeja Udalskiego z Obserwatorium Astronomicznego UW (laureata Nagrody FNP w 2002 r. i subsydium profesorskiego Mistrzw 2003 r.), którzy położyli podwaliny pod obecny sukces prof. Pietrzyńskiego. W 2008 roku odkryli oni szczególny układ dwóch gwiazd, którego jednym ze składników była cefeida. Stwarzało to szansę dokładnego wyznaczenia podstawowych parametrów cefeidy, w tym jej masy. Do precyzyjnego pomiaru potrzebne były jednak dodatkowe dane, które musiały być wykonane przy użyciu największych teleskopów. Tę część projektu i ostateczną analizę zrealizował międzynarodowy zespół naukowców kierowanych przez prof. Pietrzyńskiego w ramach projektu Araucaria, który jest współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Do wykonania pomiarów zostały wykorzystane teleskopy wyposażone w najdokładniejsze na świecie spektografy ? 6,5 metrowy teleskop Magellana w obserwatorium Las Campanas w Chile oraz 3,6 metrowy teleskop ESO w La Silla w Chile. To właśnie dzięki tym urządzeniom prof. Pietrzyńskiemu i jego zespołowi udało się określić masę cefeid z dokładnością do jednego procenta, czyli mniej więcej taką, z jaką kontrolujemy swoją wagę na wadze łazienkowej, a pamiętać trzeba, że ?ważenia? gwiazdy dokonuje się z odległości 160 tysięcy lat świetlnych.
W badania nad odkryciem zaangażowani byli także: odkrywca układu ? dr hab. Igor Soszyński z Obserwatorium Astronomicznego UW (laureat programu Powroty/Homing 2006) oraz dr Dariusz Graczyk i dr Bogumił Pilecki, pracujący obecnie w zespole projektu Araucaria na Uniwersytecie w Concepcion w Chile.