Książka prof. Zbigniewa Semadeniego „Różne oblicza matematyki. Matematyka z historycznego, ontogenetycznego i filozoficznego punktu widzenia” to nowa pozycja, która ukazała się w serii wydawniczej Monografie FNP.
Matematyka jest jedna, ale ogromnie różnorodna. Ta główna teza książki przedstawiona jest na tle ogólnego rozwoju kultury. Prawie połowa tekstu dotyczy dziejów arytmetyki (z początkami algebry) i geometrii, od najdawniejszych czasów po koniec XIX wieku. Narracja historyczna jest zestawiana z ontogenezą, z kształtowaniem się struktur matematyki u pojedynczych ludzi (zaczynającym się w okresie niemowlęctwa). W tle stale ujawniają się kwestie filozoficzne, w tym platonistyczna tendencyjność: przekonanie matematyków o odwieczności i niezmienności matematyki wpływa na przypisywanie dawnym uczonym współczesnych pojęć i rozumowań. Oparcie matematyki XX wieku na pojęciach typu „zbiór”, „element” gruntownie zmieniło język twierdzeń i dowodów, a zarazem całe myślenie matematyczne. Stało się to tak naturalne, że nie można się z tego wyzwolić. Nie da się już w pełni wniknąć w dawne ujmowanie matematyki; im dalej wstecz, tym jest to trudniejsze. Wiele ze stale powtarzanych opowieści to późniejsze legendy; niektóre są tu krytycznie omówione. Mottem książki, zaczerpniętym z Platona, jest zdziwienie, niedowierzanie naszych przodków, gdy odkrywali niespodziewane, paradoksalne związki. Szczególnie ważne były przełomy pojęciowe, przejścia na wyższy poziom abstrakcji, wcześniej nieosiągalny. Zmagania z piątym postulatem Euklidesa trwały dwa tysiące lat, a kontrowersje wywołane geometrią nieeuklidesową zmieniły świadomość tego, czym jest geometria i jaki jest jej związek ze światem rzeczywistym.
Od czasów greckich matematyka jest też głęboko powiązana z muzyką. Dedukcyjny rachunek prawdopodobieństwa dziwnie trafnie, paradoksalnie sprawdza się przy stosowaniu go do przypadkowości. Fascynujące tajemnice nieskończoności zostały w znacznym stopniu oswojone w XIX i XX wieku.
Prof. Zbigniew Semadeni jest matematykiem i fizykiem, specjalizuje się w analizie funkcjonalnej, teorii kategorii i funktorów, dydaktyce matematyki oraz filozofii matematyki. Absolwent UAM (fizyka 1955, matematyka 1956), doktorat 1959, habilitacja 1963, profesor zwyczajny 1976. W latach 1962–1986 pracował w Instytucie Matematycznym PAN, a w latach 1986–2004 w Instytucie Matematyki UW. Profesor wizytujący w University of Washington, Seattle (rok akad. 1961–1962), w York University, Toronto (rok akad. 1982–1983), w University of Sydney w Australii (trymestr w roku 1984) i w University of California w Davis (rok akad. 1989–1990). Członek Executive Committee of the International Commission on Mathematical Instruction (ICMI) 1979–1982, wiceprezydent ICMI 1983–1986. Ważniejsze publikacje: „Banach spaces of continuous functions” (PWN, 1971), „Wstęp do teorii kategorii i funktorów” (PWN, 1978, wspólnie z Antonim Wiwegerem), podręczniki matematyki do klas I–III szkoły podstawowej (WSiP 1990–2003) i książki dla nauczycieli.
Dowiedz się więcej o:
Monografie FNP to prestiżowa seria oryginalnych i odkrywczych prac z zakresu nauk humanistycznych i społecznych wyłanianych w konkursie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej od 1994 roku.
Informacji o programie Monografie i nowych konkursach udziela koordynatorka programu dr Karolina Marcinkowska, karolina.marcinkowska@fnp.org.pl, tel. (22) 311 84 31.