Laureatami Polsko-Niemieckiej Nagrody Naukowej COPERNICUS w roku 2006 zostali:

 

•  Prof. Barbara Malinowska z Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Białymstoku

jest absolwentką biologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1988 r. obroniła doktorat na Akademii Medycznej w Białymstoku. Jako stypendystka Fundacji von Humboldta (w latach 1991-1992) pracowała na Uniwersytecie w Bonn, gdzie rozpoczęła współpracę z prof. Eberhardem Schlickerem. Od 1998 r. kieruje Zakładem Fizjologii Doświadczalnej Akademii Medycznej w Białymstoku. Prof. Malinowska jest laureatką indywidualnej nagrody Wydziału Nauk Medycznych PAN (1999). Dwukrotnie otrzymała indywidualną nagrodę Ministra Zdrowia (w 1992 i 1993 roku). Jej rozprawa habilitacyjna została wysoko oceniona przez Polskie Towarzystwo Farmakologiczne, które w 1995 r. przyznało jej nagrodę za najlepszą habilitację w dziedzinie farmakologii

• Prof. Eberhard Schlicker z Wydziału Farmakologii i Toksykologii Uniwersytetu w Bonn

studiował medycynę na uniwersytetach we Fryburgu i Heidelbergu. Po skończeniu studiów związał się z uniwersytetami w Heidelbergu i Essen (doktoryzował się w Heidelbergu w 1979 r.), by następnie w 1986 r. przenieść się do Bonn, gdzie w 1987 r. uzyskał habilitację. Od 1992 r. jest profesorem w Instytucie Farmakologii Uniwersytetu w Bonn. Uzyskiwał liczne granty przyznawane przez Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), a także prestiżowy grant Herbert Reeck Foundation. Jest laureatem Rottendorf Prize, nagrody przyznawanej przez niemiecką Fundację Rottenforda (1993).

 

Informacje o wspólnych badaniach  laureatów Nagrody COPERNICUS 2006

Prof. Malinowska i Prof. Schlicker są specjalistami w dziedzinie farmakologii i fizjologii. W centrum ich zainteresowań naukowych znajdują się receptury kanabinoidowe i ich działanie. Celem badań prowadzonych wspólnie przez laureatów jest molekularno-biologiczna i farmakologiczna charakterystyka receptorów kanabinoidowych, w szczególności neurochemicznych i molekularnych podstaw oddziaływania kanabinoidów na mózg. Badania te mają duże znaczenie dla wyjaśnienia zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego.

Współpraca laureatów rozpoczęła się w 1991 roku, podczas stażu podoktorskiego, jaki odbywała  prof. Malinowska (jako stypendystka Fundacji von Humboldta) na Uniwersytecie w Bonn. We współpracę obojga uczonych w miarę upływu czasu angażowało się coraz więcej młodych badaczy, zarówno polskich, jak i niemieckich (w sumie kilkunastu). Laureaci są autorami ponad 30 wspólnych publikacji w czołowych czasopismach fachowych.

Laureaci pierwszej edycji Nagrody COPERNICUS prowadzą badania w zakresie fizjologii i farmakologii układu krążenia. Podstawowymi obszarami wspólnych zainteresowań prof. Barbary Malinowskiej oraz prof. Eberharda Schlickera jest określenie funkcji atypowych receptorów ß-adrenergicznych oraz receptorów kanabinoidowych w regulacji układu krążenia. Prof. Schlicker zajmuje się także funkcją kannabinoidów w ośrodkowym układzie nerwowym. W badaniach poświęconych receptorom kannabinoidowym prof. Malinowska współpracuje również z prof. Manfredem Göthertem. Prof. Göthert jest dyrektorem Instytutu Farmakologii i Toksykologii Uniwersytetu w Bonn (w którym pracuje również prof. Schlicker) oraz Prezesem Federacji Europejskich Towarzystw Farmakologicznych.

Kannabinoidy są substancjami chemicznymi, którym pierwotnie przypisywano pochodzenie wyłącznie roślinne i kojarzono głównie z konopiami indyjskimi. Między innymi za sprawą wytwarzanej z konopi indyjskich marihuany, poznano mechanizm dział ania kannabinoidów (oddziałują one na tzw. receptory kannabinoidowe, znajdujące się między innymi w ośrodkowym układzie nerwowym, w rejonach odpowiedzialnych za pamięć, sen i czuwanie, emocje i postawę ciała). Z czasem okazało się, że również w organizmie człowieka i zwierząt (w tym np. szczura) występują endogenne kannabinoidy, których głównym i najlepiej poznanym przedstawicielem jest anandamid. Zainteresowanie kannabinoidami występującymi w organizmach człowieka i zwierząt znacznie wzrosło w ostatnich latach, kiedy wykazano, że stężenie silnie obniżającego ciśnienie krwi, a uwalnianego z płytek krwi oraz makrofagów anandamidu w osoczu krwi gwałtownie wzrasta w niektórych stanach patologicznych, tj. w szoku septycznym, krwotocznym, zawale mięśnia sercowego oraz marskości wątroby. W kierowanych przez prof. Barbarę Malinowską badaniach wykonanych w ramach współpracy z Instytutem w Bonn wykazano co najmniej pięć różnych potencjalnych miejsc oddziaływ ania syntetycznych bądź endogennych kannabinoidów na układ krążenia. Udowodniono także, że w szoku septycznym dochodzi do osłabienia funkcji presynaptycznych receptorów kannabinoidowych zlokalizowanych na zakończeniach włókien współczulnych unerwiających oporowe naczynia krwionośne szczura.

Nagrodzeni naukowcy dzięki prowadzonym przez siebie doświadczeniom zamierzają wyjaśnić działanie nowych mechanizmów zaangażowanych w regulację układu krążenia. W chwili obecnej koncentrują się głównie na ocenie wpływu kannabinoidów na czynność skurczową ludzkiej izolowanej tętnicy płucnej oraz funkcji receptorów kannabinoidowych (zlokalizowanych na zakończeniach włókien współczulnych unerwiających naczynia krwionośne i serce) w warunkach patologicznych – w tym we wstrząsie krwotocznym i kardiogennym. Poza znaczeniem poznawczym bad ania te mogą mieć również znaczenie praktyczne, na co wskazuje wspomniany już udział endogennych kannabinoidów w patologii wstrząsu septycznego. Mogą one także przyczynić się do wskaz ania niepożądanego dział ania już wprowadzonych leków, takich jak np. leki stosowane w leczeniu otyłości oraz uzależnień od nikotyny i alkoholizmu.

Niemniej istotny jest drugi obszar badań, związany z atypowymi receptorami ß-adrenergicznymi. Już w 1996 prof. Malinowska i prof. Schlicker wykazali, że częstotliwość skurczów serca szczura jest bardzo silnie i długotrwale pobudzana przez tzw. atypowe receptory ß-adrenergiczne. W tym samym roku, dzięki pracom prof. Alberto J. Kaumanna z Uniwersytetu w Cambridge okazało się, że ten sam mechanizm zaangażowany jest w pobudzenie pracy serca człowieka. Z czasem różne grupy badawcze wykazały, że atypowe receptory ß-adrenergiczne są pobudzane lub hamowane przez stosowane w lecznictwie leki blokujące receptory ß-adrenergiczne, takie jak: pindolol, bucindolol, alprenolol czy karwedilol.

Polsko-niemiecki zespół kierowany przez prof. Barbarę Malinowską w Zakładzie Fizjologii Doświadczalnej Akademii Medycznej w Białymstoku oraz prof. Eberharda Schlickera w Instytucie Farmakologii i Toksykologii Uniwersytetu w Bonn jest dotychczas jedyną grupą na świecie zajmującą się funkcją atypowych receptorów ß-adrenergicznych serca w warunkach in vivo , czyli w całym organizmie szczura. Uczeni badają także wpływ związków pobudzających te receptory na funkcję naczyń krwionośnych, zarówno izolowanych (w tym ludzkich tętnic płucnych) jak i w warunkach in vivo , porównując równocześnie ich wpływ na serce i na parametry naczyniowe.

Kolejne badania związane są z poszukiwaniem nowych, silnych związków pobudzających lub hamujących działania tych receptorów. Uczestniczy w nich dodatkowo grupa kierowana przez prof. Katarzynę Kieć-Kononowicz z Katedry Technologii i Biotechnologii Środków Leczniczych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Grupa ta syntetyzuje związki, których powinowactwo do receptorów ß-adrenergicznych jest następnie badane w Instytucie Farmakologii i Toksykologii Uniwersytetu w Bonn, natomiast badania funkcjonalne na zwierzętach prowadzone są w Białymstoku.

Cofnij