Naukowcy z całego świata szukają sposobów na pokonanie koronawirusa SARS-CoV-2. Wyzwanie podejmują także polscy badacze ? wśród których jest wielu laureatów programów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Prof. Marcin Drąg, laureat Nagrody FNP 2019, wraz ze swoim zespołem z Politechniki Wrocławskiej, prowadził badania nad wirusem COVID-19 od lutego br. W wyniku prac naukowcom udało się zidentyfikować enzym (proteazę), który jest niezbędny do namnażania się koronawirusa. Zablokowanie działania tego enzymu powoduje, że wirus ginie. To niezwykle istotne odkrycie dla opracowania bardzo szybkiego testu diagnostycznego oraz – w przyszłości – leku na koronawirusa. Poszukiwanie leku-inhibitora proteazy, zespół prof. Drąga rozpoczął wśród leków już dopuszczonych do stosowania w przypadku innych schorzeń. Wyniki dotyczące proteazy wirusowej osiągnięto tak szybko dzięki platformie technologicznej – Hybrydowej Kombinatorycznej Bibliotece Substratów, za stworzenie której prof. Drąg otrzymał w 2019 r. Nagrodę FNP w obszarze nauk chemicznych i o materiałach.
Skutecznych metod w walce z koronawirusem poszukują także naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wśród nich jest prof. Krzysztof Pyrć, szef Pracowni Wirusologii Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ, laureat programów START i POWROTY/HOMING*. Pod jego kierunkiem w krakowskim ośrodku prowadzone są prace mające na celu zrozumienie w jaki sposób dochodzi do zakażenia, co determinuje patogenność koronawirusa już na wczesnych etapach zakażenia, w jaki sposób się on replikuje i dostaje do narządów. Na badania wirusologiczne Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przekazało Centrum Biotechnologii 25 mln zł. Wyniki swoich analiz naukowcy chcą wykorzystać do stworzenia szybkiego i skutecznego testu wykrywającego koronawirusa do stosowania poza laboratorium.
W tym celu nawiązali współpracę z firmą SensDx, która została stworzona przez dra inż. Dawida Nidzworskiego, laureata programów START, IMPULS* i VENTURES*. Firma ta ma już na swoim koncie wiele skutecznych, szybkich i prostych w obsłudze testów do wykrywania patogenów, wywołujących określone choroby, m.in. test do wykrywania wirusa grypy. Swoją wiedzę i doświadczenie chce teraz wykorzystać do stworzenia specyficznego, szybkiego i czułego testu na koronawirusa, który pozwoliłby na szybki przegląd w miejscach, w których nie jest możliwe przeprowadzenie pełnej diagnostyki, np. na lotnisku.
Z kolei laureaci programu TEAM – prof. Jacek Jemielity z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Jakub Gołąb z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – rozpoczęli już prace nad nowego typu szczepionką RNA skierowaną przeciw wirusowi COVID-19. Badania będą prowadzone w oparciu o unikalną technologię wytwarzania trwałych cząsteczek mRNA opracowaną przez prof. Jemielitego i jego zespół.
W poszukiwaniu skutecznego leku na COVID-19 uczestniczyć też będzie dr hab. Marcin Nowotny z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej, laureat programu TEAM*. Otrzymał on grant Exscalate4CoV w wysokości ok. 3 mln EUR z programu ?Horyzont 2020? i będzie prowadził badania we współpracy z partnerami z 17 wiodących europejskich instytucji naukowych.
Od piątku, 20 marca, swoje laboratoria do przeprowadzania diagnostycznych testów molekularnych w kierunku SARS-CoV-19 udostępniła też firma Warsaw Genomics, założona przez prof. Krystiana Jażdżewskiego (laureat TEAM*) oraz dr hab. Annę Wójcicką (laureatka TEAM-TECH*). Warszawska firma ma możliwości techniczne i ekspertyzę, aby analizować 1000 próbek na dobę metodą RT-PCR, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Z kolei dr Paweł Soluch, neurospycholog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, stypendysta w programie FOCUS FNP, założyciel firmy Neuro Device, jest jednym z twórców akcji #DawkaWsparcia, której celem jest udostępnienie pomocy psychologicznej pracownikom służby zdrowia, będącym na pierwszej linii frontu w walce z koronawirusem. Do udziału w akcji pomysłodawcy zapraszają psychologów, terapeutów, coachów, którzy mogą w tej chwili ofiarować swoją wiedzę, doświadczenie i czas i są gotowi stworzyć sieć wsparcia dla potrzebujących i wolontaryjnie rozmawiać z nimi w trudnych chwilach.
Nad testem, który pokaże, czy dana osoba jest odporna na SARS-CoV-2 i może powrócić do normalnego życia, pracują naukowcy z UAM w Poznaniu. Szybki immunologiczny test ma wykryć, czy pacjent przeszedł zakażenie, nawet jeśli to zakażenie było bezobjawowe. I czy chory – poprzez kontakt z patogenem – nabył odporność przeciwko koronawirusowi. Istotną rolę w pracach nad testem odgrywa zespół dra hab. Krzysztofa Sobczaka (laureata programu TEAM* POIG i POIR) z Instytutu Biologii Molekularnej i Biotechnologii Wydziału Biologii UAM.
Zespół naukowców i lekarzy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu pod wodzą p. o. rektora prof. Piotra Ponikowskiego, laureata FNP, prowadzi od początku kwietnia ogólnopolskie badanie kliniczne, którego celem jest sprawdzenie skuteczności chlorochiny ? substancji aktywnej w leku na malarię i choroby reumatyczne – w zapobieganiu powikłaniom związanym z zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2, takim jak m.in. zapalenie płuc. Badanie jest prowadzone w kilku ośrodkach w Polsce na grupie 400 pacjentów. Prace finansuje Agencja Badań Medycznych. Prof. Piotr Ponikowski jest laureatem Polsko-Niemieckiej Nagrody Naukowej COPERNICUS przyznawanej przez FNP i niemiecką organizację naukową DFG.
Dr Łukasz Rąbalski z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i GUMed jako pierwszy uzyskał pełną sekwencję genetyczną koronawirusa SARS-CoV-2 wyizolowanego bezpośrednio od polskiego pacjenta i opublikował ją w globalnej bazie danych GISAID. To pierwszy polski izolat, który stanowi ważny wkład w poznanie ewolucji molekularnej wirusa. Dr Łukasz Rąbalski jest laureatem programu Impuls i konkursu popularyzatorskiego Inter. Obie inicjatywy były częścią projektu SKILLS realizowanego przez FNP w latach 2010-2015 i finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Laureaci pierwszej Polsko-Amerykańskiej Nagrody Naukowej przyznanej przez FNP i amerykańską organizację AAAS w 2014 r. ? prof. Mariusz Jaskólski i dr Alexander Wlodawer, wraz z międzynarodowym zespołem biologów strukturalnych, sprawdzili wszystkie modele białek koronawirusa SARS-CoV-2 i poprawili te, które zawierały błędy. W efekcie powstała ogólnodostępna baza danych i narzędzie internetowe, które może być pomocne w opracowaniu leków na COVID-19 (białka mają podstawowe znaczenie w tym procesie).
*Programy współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
#JestemStartowcem, #WspieramSTART
Cała nadzieja w nauce. Teraz bardziej niż kiedykolwiek. Przekaż swój 1% najwybitniejszym młodym badaczom, którzy mogą zmienić świat. Pobierz bezpłatnie program do PIT Dziękujemy za Twój 1%!
Dowiedz się więcej tutaj