MAB 3/2016

Projekt:

Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowym

Finansowanie:

41 109 030,00 PLN

Miejsce realizacji projektu:

Uniwersytet Gdański

Partner zagraniczny:

Uniwersytet w Edynburgu

Dziedzina:

Genetyka molekularna, immunologia, biochemia kliniczna

Cel projektu:

Kompleksowe badania nad immunoterapeutykami mogące doprowadzić do stworzenia spersonalizowanych przeciwnowotworowych szczepionek terapeutycznych, a następnie ich komercjalizacji i wprowadzenia do praktyki klinicznej.

Autorzy:

Prof. Theodore Hupp i prof. Robin Fahraeus

(Z dniem 1 czerwca 2021 prof. Hupp zrezygnował z pełnienia funkcji dyrektora ICCVS oraz lidera grupy, prof. Fahraeus natomiast z dniem 1 sierpnia 2021 zrezygnował z pełnienia funkcji lidera grupy w ramach ICCVS)

Opis projektu:

Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi

Immunoterapia w leczeniu nowotworów, choć wciąż jest na początkowym etapie rozwoju, już została okrzyknięta rewolucją w medycynie. Wydaje się być tym dla onkologii, czym w leczeniu chorób zakaźnych było wprowadzenie antybiotyków i szczepień ochronnych. Dzięki tym wynalazkom nauki pożegnaliśmy wiele, wcześniej śmiertelnych, chorób. Czy tak samo stanie się z rakiem, dzięki immunoterapii i wprowadzeniu do szerokiego użycia spersonalizowanych przeciwnowotworowych szczepionek terapeutycznych?

Zakrojone na szeroką skalę, kompleksowe badania nad takimi immunoterapeutykami, a następnie ich komercjalizacja i wprowadzenie do praktyki klinicznej będą celem działalności nowego ośrodka naukowego, który powstaje w Gdańsku ? Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (International Centre for Cancer Vaccine Science).  Założycielami centrum będą doświadczeni naukowcy: Theodore Hupp z Wielkiej Brytanii i  Robin Fahraeus z Francji ? laureaci programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB), prowadzonego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Nowe centrum powstanie w Uniwersytecie Gdańskim, we współpracy z Uniwersytetem w Edynburgu.

Podstawowe założenie immunoterapii onkologicznej jest proste ? chodzi o pobudzenie układu odpornościowego osoby chorej na raka, tak aby mógł on zwalczyć nowotwór. Każdego dnia w ciele człowieka powstają komórki nowotworowe. Przyczyną przekształcenia się zdrowej komórki w komórkę nowotworową są uszkodzenia DNA. Za mutacje odpowiadają m.in. stany zapalne, infekcje, promieniowanie słoneczne, dym tytoniowy, zanieczyszczenia środowiska, czy wolne rodniki dostające się do organizmu wraz z pożywieniem. Zazwyczaj układ odpornościowy szybko rozpoznaje taką zmutowaną komórkę i ją eliminuje. Zdarza się jednak, że system immunologiczny przegapi zagrożenie, a wówczas niebezpieczna komórka zaczyna się namnażać. Rozwijający się nowotwór stosuje bardzo wiele różnych strategii, które pozwalają mu wymknąć się spod kontroli układu odpornościowego. Ucieczka komórek nowotworowych spod nadzoru immunologicznego stanowi jeden z najważniejszych mechanizmów umożliwiających progresję nowotworów. A przywrócenie tego nadzoru to z kolei ogromna szansa na pokonanie raka. Z tego powodu, redakcja prestiżowego czasopisma ?Science?, a także Amerykańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ASCO) uznały terapie immunologiczne nowotworów za największy przełom, jaki dokonał się w ostatnich latach nie tylko w medycynie, ale w całej nauce. Eksperci ASCO uważają także, że immunoterapia wkrótce wyprze inne metody leczenia raka i już w 2020 roku za pomocą terapii immunologicznych będzie leczony co drugi przypadek raka. Wydaje się, że dzięki terapiom immunologicznym możliwe stanie się całkowite wyleczenie nawet nowotworów zaawansowanych, przerzutowych i opornych na chemioterapię.

Immunoterapię nowotworów dzieli się obecnie na nieswoistą i swoistą. O immunoterapii nieswoistej mówimy wówczas, gdy układ odpornościowy aktywowany jest do walki z konkretnym nowotworem, ale w sposób identyczny dla wszystkich pacjentów chorujących na ten nowotwór ? tak działają inhibitory tzw. punktów kontroli układu immunologicznego (np. ipilimumab, pembrolizumab i niwolumab), już z powodzeniem stosowane w leczeniu czerniaka i nowotworów płuca. Obecnie toczy się szereg badań oceniających zastosowanie tych leków w leczeniu także raka nerki, raka jelita grubego, raka gruczołu krokowego, raka piersi, nowotworów głowy i szyi i innych.

Immunoterapia swoista jest natomiast mobilizowaniem układu odpornościowego do walki z konkretnym nowotworem występującym u konkretnego pacjenta. Najprężniej rozwijającym się obszarem immunoterapii swoistej są spersonalizowane przeciwnowotworowe szczepionki terapeutyczne (w przeciwieństwie do chorób zakaźnych nie są to szczepionki profilaktyczne, zapobiegające zachorowaniu, lecz preparaty służące do aktywnego leczenia już chorych osób). Każdą taka szczepionkę wykonuje się dla pacjenta indywidualnie w oparciu o specyficzne neoantygeny ? białka występujące tylko i wyłącznie w danym, narastającym guzie, zależne od unikalnej kombinacji mutacji genetycznych, jakie niosą komórki nowotworowe obecne u danego chorego. Do identyfikacji neoantygenów wykorzystuje się najnowsze osiągnięcia genetyki i biologii molekularnej (m.in. sekwencjonowanie), a także algorytmy bioinformatyczne i modelowanie komputerowe. Spersonalizowana szczepionka zaprojektowana i wyprodukowana przeciwko zidentyfikowanym w laboratorium neoantygenom, po wprowadzeniu do organizmu chorego, rozpoznaje te neoantygeny i uruchamia potężną kaskadę naturalnych mechanizmów obronnych ukierunkowanych na zwalczenie nowotworu. Co ważne, wstępne badania sugerują, że terapia za pomocą szczepionek dostosowanych do genetycznych cech nowotworu nie wiąże się z żadnymi niepokojącymi skutkami ubocznymi. To dlatego, że szczepionki takie są precyzyjnie skierowane na ognisko nowotworowe i nie uszkadzają sąsiednich zdrowych tkanek i narządów.

?Te ekscytujące postępy pokazały, że immunoterapeutyki mogą stać się precyzyjnymi i spersonalizowanymi lekami o szerokim zastosowaniu w leczeniu różnego typu nowotworów. Na Uniwersytecie Gdańskim chcemy zbudować interdyscyplinarne centrum doskonałości w badaniach naukowych nad szczepionkami przeciwko nowotworom. Zamierzamy rekrutować, inspirować i uczyć następne pokolenia badaczy i lekarzy pragnących pracować nad coraz lepszymi terapiami onkologicznymi. W nasze badania chcemy zaangażować wybitnych międzynarodowych doradców, partnerów z Uniwersytetu w Edynburgu, a także polskie instytuty naukowe? ? mówi prof. Theodore Hupp, dyrektor nowego ośrodka. Nadrzędną ideą jest opracowywanie nowatorskich, opartych na neoantygenach celów i punktów kontrolnych dla immunoterapii, które ? we współpracy z przemysłem ? będą wykorzystywane do opracowywania szczepionek do stosowania w praktyce klinicznej.

?Cel ten można wdrożyć tylko dzięki wspólnemu wysiłkowi silnego zespołu interdyscyplinarnego. Stworzenie w Gdańsku Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi pozwoli szkolić młodych polskich naukowców z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii, dzięki którym będą oni poszerzać swoją wiedzę na temat immunologicznych aspektów nowotworów oraz wprowadzania nowych immunoterapeutyków na rynek. Obecnie na całym świecie przeznacza się ogromne środki na podobne programy. Jest to obszar nauki mocno konkurencyjny, dlatego interdyscyplinarny ośrodek zajmujący się szczepionkami przeciwnowotworowymi może przyciągać do naszego kraju nowe pokolenia badaczy? ? podkreśla prof. dr hab. Krzysztof Bielawski, prorektor ds. rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego.

Twórcy projektu:

Założycielami ICCVS byli: prof. Theodore Hupp oraz prof. Robin Fahraeus. Z dniem 1 czerwca 2021 prof. Hupp zrezygnował z pełnienia funkcji dyrektora ICCVS oraz lidera grupy, prof. Fahraeus natomiast z dniem 1 sierpnia 2021 zrezygnował z pełnienia funkcji lidera grupy w ramach ICCVS.

Od 01.06.2021 obowiązki Dyrektora ICCVS pełni prof. Natalia Marek-Trzonkowska. Jest ona liderem grupy Cancer Immunology. Prowadzone przez nią badania dotyczą klinicznego zastosowania komórek układu immunologicznego. Aktualnie pracuje nad terapią komórkową niedrobnokomórkowego raka płuca. Staż podoktorski odbyła w University of Chicago, gdzie pracowała przy przeszczepach wysp trzustkowych oraz prowadziła badania nad nowymi metodami indukcji tolerancji immunologicznej. Laureatka krajowych i międzynarodowych nagród, m.in. dwóch Nagród Naukowych za badania nad klinicznym zastosowanie komórek T regulatorowych przyznanych przez European Federation of Immunological Societies (EFIS;Wiedeń oraz Glasgow), Nagrody Polish- American Medical Society (PAMS; Chicago), Young Investigator Award przyznanej przez International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD; Istambuł), dwóch nagród naukowych przyznanych przez The International Pancreas and Islet Transplant Association (IPITA, Praga) oraz Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla Wybitnych Młodych Naukowców.

Cofnij