Dr hab. Marcin Szwed i prof. Laurent Cohen oraz prof. Jakub Zakrzewski i dr hab. Dominique Delande odebrali pierwszą Polsko-Francuską Nagrodą Naukową im. Marii Skłodowskiej i Pierre’a Curie. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 28 lutego br. w Warszawie.

Nagroda została przyznana za wybitne osiągnięcia naukowe będące efektem współpracy pomiędzy naukowcami z Polski i z Francji. Kognitywista Marcin Szwed z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz neurolog Laurent Cohen z Instytutu Badań nad Mózgiem i Rdzeniem Kręgowym (Institut du Cerveau et de la Moelle épinière, ICM) zostali docenieni za nowatorskie badania dotyczące procesów zachodzących w mózgu podczas czytania. Natomiast fizycy Jakub Zakrzewski z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Dominique Delande z Narodowego Centrum Badań Naukowych we Francji (CNRS) otrzymali Nagrodę za osiągnięcia dotyczące fizyki układów kwantowo-mechanicznych.

Polsko-Francuska Nagroda Naukowa została ustanowiona w 2019 r. przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji (MESRI) we Francji oraz Francuską Akademię Nauk z okazji Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Jej celem jest wspieranie i promowanie polsko-francuskiej współpracy naukowej. Nagroda została przyznana w drodze konkursu, do którego zgłoszono 51 nominacji. Wyboru laureatów dokonała Kapituła złożona z wybitnych uczonych z Francji i Polski, powołana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Francuską Akademię Nauk. Wysokość nagrody wynosi 15 tys. euro dla każdego z laureatów.

W uroczystości, która miała miejsce w Pałacu Sobańskich w Warszawie, udział wzięli liczni przedstawiciele środowiska naukowego, instytucji naukowych i państwowych oraz organizacji i firm. Laureatom gratulował dr Jarosław Gowin, wicepremier i minister nauki i szkolnictwa wyższego, a także JE Ambasador Francji w Polsce dr Frédéric Billet i dr Alina Toader z francuskiego Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji. Laudacje na temat laureatów wygłosili profesorowie z Francuskiej Akademii Nauk: Claude Debru i Édouard Brézin.

***

Nagrodzeni za badania dotyczące fizyki układów kwantowo-mechanicznych, prof. Jakub Zakrzewski i dr hab. Dominique Delande nawiązali współpracę naukową w 1991 r. Przez dwadzieścia osiem lat udało im się zbudować wzorcowy system długoterminowej współpracy między polskimi i francuskimi grupami badawczymi, co przyczyniło się do powstania bardzo prężnej polsko-francuskiej szkoły w sferze teorii fizyki kwantowej układów chaotycznych i/lub nieuporządkowanych. Osiągnięcia tandemu Zakrzewski-Delande dotyczą zjawisk wywołanych nieporządkiem w zimnych układach atomowych o rozmiarach odpowiednich dla eksperymentów i przyszłych technologii kwantowych. Badania te mają charakter teoretyczny i obliczeniowy, skupiają się na realistycznych układach kwantowych w powiązaniu z grupami eksperymentalnymi. Zrozumienie podstawowych procesów mikroskopowych zachodzących w układach kwantowych ma ogromne znaczenie dla szybkiego rozwoju technologii kwantowych. Owocem prowadzonych badań jest 36 wspólnych publikacji, z czego 7 ukazało się w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Physical Review Letters”.

Dr hab. Marcin Szwed i prof. Laurent Cohen w ramach trwającej od 2007 r. współpracy naukowej wykazali, że grupy neuronów w korze wzrokowej wydają się specjalizować w czytaniu tekstu i że jest to zjawisko niezależne od kultury i systemu pisma. Eksperymenty pary naukowców wykazały, że u osób niewidomych czytanie za pomocą alfabetu Braille’a pobudza te same obszary wzrokowe, co zwykłe czytanie u osób widzących. Był to przełom, gdyż okazało się, że specjalizacja korowa mózgu wynika ze specyfiki zadania – część wzrokowa kory mózgowej nauczyła się czytać brajlem, mimo że, przynajmniej w założeniu, powinna to była wziąć na siebie jej część dotykowa. Eksperyment pokazał, że mózg jest bardziej plastyczny, niż naukowcy wcześniej zakładali, a obszary kory mózgowej, odpowiedzialne za wzrok czy słuch, potrafią się przestawić na odbiór informacji z innych zmysłów. Wyniki badań zostały opisane w siedmiu artykułach naukowych.

***

Pierwsza edycja Polsko-Francuskiej Nagrody Naukowej im. Marii Skłodowskiej i Pierre’a Curie stanowi ukoronowanie Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Obchody Roku zainaugurowano w Paryżu w marcu 2019 r., gdzie odbyło się pierwsze Polsko-Francuskie Forum Rektorów. Przez cały rok polskie i francuskie instytucje naukowe organizowały warsztaty, konferencje i seminaria poświęcone wspólnym projektom badawczym – w sumie ponad 50 wydarzeń zostało objętych patronatem Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Głównym wydarzeniem Roku Nauki było V Polsko-Francuskie Forum Nauki i Innowacji. W trakcie Forum dyskutowano na temat roli i formatu międzynarodowych ośrodków badawczych w Europie. Podjęto również temat współpracy między zespołami badawczymi a przemysłem innowacyjnym oraz narzędzi instytucjonalnych w celu rozwoju innowacji. Ponadto miało miejsce omówienie ponad dziesięcioletnich doświadczeń
z realizacji polsko-francuskiego programu Polonium.

 

Więcej informacji:

• Galeria zdjęć z uroczystości 
• O badaniach dra hab. Marcina Szweda i prof. Laurenta Cohena
• O badaniach prof. Jakuba Zakrzewskiego i dra hab. Dominique Delande’a
• O Polsko-Francuskiej Nagrodzie Naukowej

Na zdjęciu (od lewej): prof. Olivier Pironneau, wiceprezes Francuskiej Akademii Nauk, prof. Maciej Żylicz, prezes FNP, prof. Laurent Cohen, dr hab. Marcin Szwed, dr hab. Dominique Delande, prof. Jakub Zakrzewski / fot. Paweł Kula