Polscy naukowcy proponują innowacyjną metodę diagnostyki białaczek, dzięki której możliwe będzie zapobieganie nawrotom choroby. Na opracowanie specjalistycznej aparatury diagnostycznej właśnie otrzymali grant w wysokości 26 mln zł w programie TEAM-NET Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Prace badawcze będą prowadzone przez konsorcjum złożone z pięciu jednostek naukowych, którego liderem jest Uniwersytet Warszawski. W efekcie realizacji projektu powstanie urządzenie diagnostyczne do szybkiego, bezznacznikowego obrazowania, identyfikacji i sortowania podtypów komórek białaczkowych.
W szpiku kostnym osób chorych na białaczkę występuje kilka podtypów komórek białaczkowych różniących się zestawem mutacji. Standardowa diagnostyka pozwala na wykrycie tylko jednego, dominującego podtypu, przeciwko któremu wdrażane jest leczenie. Na ogół jest ono skuteczne, czasami jednak dochodzi do nawrotu choroby na skutek namnożenia komórek nowotworowych z innych podtypów, które były obecne w momencie rozpoznania białaczki w niewielkiej ilości. Dlatego, logicznym rozwiązaniem wydaje się być wdrażanie od samego początku leczenia skierowanego przeciwko wszystkim podtypom komórek białaczkowych obecnym w szpiku kostnym pacjenta.
Urządzenie i algorytm
?Naszym celem jest uproszczenie i przyspieszenie diagnostyki białaczek, a także zwiększenie jej efektywności, gdyż dzięki naszemu urządzeniu możliwe stanie się określanie wszystkich podtypów komórek białaczkowych obecnych w szpiku pacjenta? ? mówi kierownik projektu, prof. Czesław Radzewicz z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Jak wyjaśnia naukowiec, każdy z podklonów komórek białaczkowych ma nieco inny metabolizm i wytwarza inne metabolity, a zatem różni się od pozostałych składem chemicznym. Różnice w składzie chemicznym powodują, że każdy z podtypów nieco inaczej rozprasza światło w tzw. widmie ramanowskim. Tę właśnie właściwość chcą wykorzystać polscy badacze. ?Przeprowadzimy wielopłaszczyznowe badania widm ramanowskich poszczególnych podklonów komórek białaczkowych i powiążemy je z klinicznymi cechami choroby. W ten sposób opracujemy algorytm diagnostyczny białaczek. Sporym wyzwaniem technologicznym będzie stworzenie unikalnego urządzenia, które pozwoli na unieruchomienie komórek nowotworowych, wykonanie obrazów ich widm ramanowskich, a następnie mikroskopową analizę. W dalszej perspektywie chcemy, aby analiza ta była wykonywana automatycznie. Połączenie urządzenia z algorytmem umożliwi szybką, obiektywną, tańszą i efektywniejszą diagnostykę choroby, a w konsekwencji podjęcie skuteczniejszego leczenia? ? przekonuje prof. Czesław Radzewicz.
Nad nową metodą diagnostyczną będzie pracować sześć wielodyscyplinarnych zespołów, złożonych m.in. z onkologów, chemików i fizyków. Będą to grupy badawcze z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, z Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, z Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, Uniwersytetu Medycznego w Łodzi oraz z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na stworzenie oraz kliniczną implementację algorytmu i urządzenia naukowcy otrzymali dofinansowanie od FNP w wysokości ponad 26 mln zł na cztery lata. Projekt jest jednym z jedenastu, które nagrodzono w programie TEAM-NET.
O programie TEAM-NET
Program TEAM-NET Fundacji na rzecz Nauki Polskiej pozwala na sfinansowanie interdyscyplinarnych badań naukowych, realizowanych przez sieć współpracujących zespołów badawczych, kierowanych przez wybitnych, doświadczonych naukowców. Celem tego programu jest, oprócz umożliwienia prowadzenia w Polsce nowatorskich badań naukowych, także wzmocnienie ponadregionalnej współpracy pomiędzy jednostkami naukowymi oraz budowanie kompetencji dotyczących wykorzystywania dostępnej infrastruktury i usług badawczych. Zgodnie z założeniami konkursowymi, budżet każdego zgłoszonego projektu badawczego może wynosić do 3,5 mln zł na zespół na 36 miesięcy. Finansowanie może być przyznane na okres od 36 do 48 miesięcy.
Nabór wniosków do konkursu TEAM-NET był prowadzony w październiku 2018 r., a w marcu 2019 r. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej ogłosiła jego wyniki. Do konkursu zgłoszono 39 projektów, z których po ocenie merytorycznej 11 otrzymało dofinansowanie, na łączną kwotę ponad 201 mln zł.
Konkurs TEAM-NET jest realizowany przez FNP ze środków UE pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.