Wraz z eskalacją wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku do Polski wyemigrowały miliony Ukraińców, którzy z dnia na dzień zostali zmuszeni do opuszczenia swoich domów, rodzin i miejsc pracy. Wśród ukraińskich przymusowych imigrantów w Polsce są też osoby wysoko wykwalifikowane, z wyższym wykształceniem i to oni są najbardziej narażeni na degradację zawodową i pracę w Polsce poniżej swoich kwalifikacji. A jest to ze szkodą zarówno dla osobistego dobrostanu tych osób, jak i wyników ekonomicznych gospodarki przyjmującej. Ocenie skali tego zjawiska oraz możliwości pomocy służy projekt  badawczy „Determinanty funkcjonowania rynku pracy i dobrostanu wysoko wykwalifikowanych uchodźców z Ukrainy w Polsce”, który uzyskał finansowanie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w programie „DLA UKRAINY”. Jego autorami i realizatorami są dr hab. Piotr Stanek, prof. ucz. z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz prof. Maksym Obrizan z Kijowskiej Szkoły Ekonomicznej.

„Diagnoza dotycząca sytuacji wysoko wykwalifikowanych migrantów z Ukrainy w Polsce jest czymś bardzo ważnym i ciekawym, ale nie do końca oryginalnym, ponieważ takie diagnozy już zaczęły się pojawiać. W naszym projekcie chcemy pójść dalej, i oprócz opisu sytuacji, chcemy sprawdzić, czy jesteśmy w stanie pomóc tym osobom. Dlatego projekt ma charakter interwencyjny” – mówi. prof. Maksym Obrizan.

Naukowcy zrekrutowali do badania 400 wysoko wykwalifikowanych ukraińskich uchodźców, którzy opuścili swój kraj w reakcji na rosyjską agresję na Ukrainę. Około 90% uczestników badania zadeklarowało, że ma ukończone wyższe studia, a kilka procent rozpoczęło naukę na studiach wyższych. Ponad 90% badanej grupy stanowią kobiety, co jest zgodne ze strukturą migracji. Wśród uczestników znajdują się osoby ze wszystkich grup wiekowych (są zarówno 60-latkowie, jak i studenci), a średnia wieku wynosi około 40 lat. Duża część badanych jest w Polsce bez pracy. Osoby te będą monitorowane przez okres jednego roku (i w miarę możliwości dłużej). Uczestnikom zostały zaproponowane rozłożone w czasie szkolenia (m.in. z języka polskiego i umiejętności informatycznych). Skonstruowany w ten sposób eksperyment pozwoli na wnioskowanie przyczynowe o efektach szkoleń.

Wszechstronna interwencja

„Nasza interwencja polega na tym, że uczestnikom projektu oferujemy spotkania networkingowe, służące nawiązaniu kontaktów zawodowych, oraz szkolenia. Pierwsze spotkanie networkingowe, na które zaprosiliśmy 100 osób, odbyło się 3 grudnia 2023 r. Pozostałe osoby są traktowane jako grupa kontrolna, ale zależy nam, żeby nikogo nie dyskryminować, więc te osoby otrzymały możliwość udziału w analogicznych spotkaniach i szkoleniach w drugiej części realizacji projektu czyli w maju, czerwcu i lipcu. Na spotkanie networkingowe 3 grudnia przyszło ponad 60 osób (część zaproszonych niestety nie dotarła z powodu obfitych opadów śniegu, które nawiedziły Kraków tego dnia). Spotkanie było okazją nie tylko do nawiązania kontaktów, ale też do wysłuchani kilku ciekawych wykładów. Przedstawiciel Urzędu Miasta Krakowa poprowadził sesję na temat zakładania działalności gospodarczej; przedstawiciel Urzędu Pracy opowiedział o specyfice krakowskiego rynku pracy oraz o prawach pracowniczych. Była też prezentacja dotycząca procesów rekrutacyjnych oraz opowieść Ukrainki, o tym, jak się odnalazła na rynku pracy w Polsce. Na koniec spotkania uczestnicy zostali podzieleni na 6 grup, w których rozmawiali między sobą. W styczniu odbyły się natomiast szkolenia z analizy danych, w języku angielskim, ukraińskim i polskim. Wsparcie dla naszego projektu zaoferowała Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji ONZ w Krakowie, która zaproponowała dla osób z naszej grupy szkolenia z autoprezentacji i regulacji na rynku pracy” – opowiada prof. Piotr Stanek.

Naukowcy mają nadzieję, że zaproponowane interwencje okażą się przydatne i pomocne dla uczestników projektu. Nie jest to jednak projekt pomocowy, a więc nie ma w nim założonych wskaźników efektywnościowych, dotyczących np. tego ile procent uczestników powinno znaleźć nową pracę. „Realizujemy projekt badawczo-pomocowy, z naciskiem na badawczy, co oznacza, że chcemy zbadać, na ile podjęte interwencje zadziałały, a na ile nie zadziałały. Oczywiście, jeśli nie zadziałają, będziemy rozczarowani, ale z naukowego punktu widzenia będzie to też wartościowy wynik” – wyjaśnia prof. Maksym Obrizan.

Na międzynarodową skalę

Jak podkreślają badacze, praca poniżej kwalifikacji jest nie tylko ze szkodą dla osoby, która taką pracę wykonuje, ale to także strata dla gospodarki. „To, żeby wysoko wykwalifikowani Ukraińcy pracowali w Polsce zgodne ze swoimi kwalifikacjami jest teraz ważne dla gospodarki naszego kraju, ale mamy nadzieję, że w dłuższej perspektywie będzie to ważne także dla Ukrainy. Liczymy, że gdy wojna się skończy, część z tych osób wróci do Ukrainny i będzie mogła wykorzystać swoje wysokie kwalifikacje, oraz nowe umiejętności zdobyte choćby podczas naszych szkoleń, dla odbudowy swojego kraju” – zaznacza prof. Piotr Stanek.

Co istotne, projekt „Determinanty funkcjonowania rynku pracy i dobrostanu wysoko wykwalifikowanych uchodźców z Ukrainy w Polsce”, może stać się pilotażem analogicznego projektu, ale przeprowadzonego na większą skalę, w kilku innych krajach Europy, w których również przebywają uchodźcy z Ukrainy. To dlatego, że w realizację badań zaangażowany jest także prof. Jan Fidrmuc z Uniwersytetu w Lille we Francji.

„Prof. Jana Fidrmuca poznałem poprzez sieć badawczą, w której uczestniczę od czasu doktoratu na Uniwersytecie w Lille. To on skontaktował mnie z prof. Obrizanem, z którym złożyliśmy wniosek grantowy do Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Ale cały czas przy realizacji projektu ściśle współpracujemy z prof. Fidrmucem, który zamierza stworzyć międzynarodowe konsorcjum, po to, żeby rozszerzyć nasze działania na skalę europejską, co będzie wyjątkową wartością dodaną” – konkluduje prof. Piotr Stanek.

O laureatach

Dr hab. Piotr Stanek jest profesorem uczelni w Katedrze Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Doktorat uzyskał w Uniwersytecie Lille (Francja) w 2007 roku. Obronił pracę doktorską efektywności podejmowania decyzji w bankach centralnych, natomiast habilitację w UEK w 2020 roku na podstawie cyklu publikacji dotyczącego stabilności zadłużenia i stabilności cen.

Prowadził wykłady gościnne m.in. w Albanii (Uniwersytet w Szkodrze), Austrii (Wirtschaftsuniversität Wien), we Francji (Sorbona, Uniwersytet w Lille, ESC Brest-Bretagne), na Litwie (ISM, Wilno i Kowno), w Mołdawii (ASEM, Kiszyniów), w Niemczech (Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Moguncji), w Portugalii (ISEG Lizbona) oraz w Stanach Zjednoczonych (Grand Valley State University i Roosevelt University Chicago).

Jego badania naukowe obejmują tematykę podejmowania decyzji w bankach centralnych, problematykę globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego, a w konsekwencji zagrożenia stabilności zadłużenia publicznego i zagranicznego krajów strefy euro jak również analizę zjawisk związanych z międzynarodowymi przepływami czynników produkcji, w tym migracji.

 

Prof. Maksym Obrizan jest profesorem nadzwyczajnym w Kijowskiej Szkole Ekonomicznej, do której dołączył w roku 2010 jako adiunkt po uzyskaniu tytułu doktora ekonomii na Uniwersytecie Iowa (USA).

W swojej karierze opublikował 20 artykułów w recenzowanych czasopismach wymienionych w bazie Scopus z ponad 600 cytowaniami, o wskaźniku Hirscha równym 10.

Jego zainteresowania badawcze obejmują ekonomię transformacji, stosowaną ekonomię zdrowia i makroekonomię. W szczególności publikował w World Development, Journal of Economic Development & Organization, Journal of Comparative Economics. Obrizan jest redaktorem RePEc New Economic Papers w zakresie ekonomii transformacji, a także regularnym recenzentem artykułów naukowych dla międzynarodowych wydawnictw. Pisze artykuły na blogu dla VoxUkraine i regularnie uczestniczy w międzynarodowych konferencjach.

Prof. Obrizan posiada dziewiętnastoletnie doświadczenie w nauczaniu na poziomie licencjackim i magisterskim w USA, Ukrainie, Gruzji i Niemczech, a także w krótszych treningach dla odbiorców biznesowych.

Badacz dwukrotnie otrzymał nagrodę dla najlepszego profesora Kijowskiej Szkoły Ekonomicznej na podstawie ocen studentów w programie magisterskim ze specjalności analiza ekonomiczna.

Jako konsultant prof. Obrizan uczestniczył w wielu projektach Banku Światowego, USAID, Ministerstwa Finansów Ukrainy, EBOR, i Economist Intelligence Unit zarówno na Ukrainie, jak i na arenie międzynarodowej. Ostatnio pracował w roli Secretariat Researcher dla Rady WHO ds. ekonomiki zdrowia dla wszystkich.