Prof. Andrzej Gałęski z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2018 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie nowego mechanizmu deformacji plastycznej polimerów.

Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2018 została przyznana prof. Andrzejowi Gałęskiemu za zidentyfikowanie i wyjaśnienie mechanizmów odkształcania plastycznego tworzyw polimerowych.

Tworzywa polimerowe to obecnie ogromna klasa materiałów wykorzystywanych we wszystkich dziedzinach gospodarki i używanych codziennie. Najczęściej stykamy się z nimi w postaci opakowań, ale większość tych materiałów wykorzystywana jest w budownictwie, instalacjach elektrycznych, wodociągowych i kanalizacyjnych, rolnictwie, pojazdach komunikacyjnych itd. W Polsce zużywa się ponad 3 mln ton tworzyw sztucznych rocznie. Objętościowo ich zużycie dawno przekroczyło zużycie metali. Przy tej skali produkcji i zużycia nawet drobne innowacje stają się niezwykle cenne.

Mimo że tworzywa polimerowe potocznie nazywa się plastikami to przez lata plastyczność tworzyw sztucznych nie była w pełni rozumiana. Wydawało się , że za odkształcenie trwałe odpowiada topnienie kryształów polimerowych i ich ponowna krystalizacja. Prof. Andrzej Gałęski przeanalizował procesy odkształcania plastycznego i stwierdził, że odpowiedzialne za to są poślizgi krystalograficzne. To całkowicie zmieniło naukowe spojrzenie na procedury uzyskiwania nowych materiałów. Dzięki pracom prof. Gałęskiego zaczęły powstawać tworzywa sztuczne, na jakie od lat czekał przemysł lotniczy i motoryzacyjny.

Laureat Nagrody FNP  podjął w swoich badaniach dwa ważne wyzwania naukowe. Po pierwsze ? uczony odkrył, opisał i nazwał ważne zjawisko zwane kawitacją. Kawitacja jest odpowiedzialna za widoczne gołym okiem bielenie tworzywa polimerowego podczas nadmiernego zginania, rozciągania lub uderzania. Fizyk dogłębnie zbadał to zjawisko i nauczył się je kontrolować. Sterując kawitacją, otrzymał pręty i taśmy bardziej wytrzymałe  niż stal.

Po drugie ? prof. Andrzej Gałęski pokonał skomplikowane zjawisko splątania makrocząstek. Badacz znalazł sposób na to, by bardzo długie cząsteczki w polimerach nie splątywały się. Uzyskał tworzywo tak plastyczne, że można je odkształcać do poziomu nanowłókien i wzmocnić tymi nanowłóknami inny polimer. Tak powstały obiecujące, super wytrzymałe nanokompozyty. Są one wykorzystywane w postaci pianek nanokompozytowych jako części do samochodów wyścigowych, samolotów, jachtów motorowych i śmigieł elektrowni wiatrowych.

Badania prowadzone przez Laureata dotyczyły także nanomateriałów przyjaznych dla środowiska. Otrzymany przez niego materiał w postaci taśmy wykonany z polilaktydu jest biodegradowalny w kompoście, choć trwały i wytrzymały w normalnych warunkach. Takie tworzywo może zastąpić tradycyjne materiały w różnorodnych zastosowaniach ? od lekkich i wytrzymałych neseserów podróżnych, poprzez opakowania i  części samochodowe.

Prace prof. Gałęskiego i kierowanego przez niego zespołu naukowego z Łodzi były inspiracją dla badaczy w laboratoriach całego świata. Dzięki laureatowi Nagrody FNP Polacy zaczęli przodować w światowych  badaniach nad polimerami.

***

Prof. Andrzej Gałęski (ur. 1945 r.) jest absolwentem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Łódzkiego. Pracę doktorską w dziedzinie nauk technicznych obronił na Wydziale Chemii Politechniki Łódzkiej, tam również uzyskał habilitację. Odbył staż podoktorski na Uniwersytecie Case Western Reserve w Cleveland. Tytuł profesora nauk chemicznych otrzymał w 1993 r. Przez 2,5 roku pracował w Massachusetts Institute of Technology. Jako profesor wizytujący pracował również na prestiżowej francuskiej politechnice École Nationale Supérieure d’Arts et Métiers w Paryżu oraz w Institute of Technology and Rheology of Polymers, CNR w Neapolu i Pizie we Włoszech. Obecnie kieruje grupą badawczą w Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Wcześniej był kierownikiem Zakładu Fizyki Polimerów.

Prof. Gałęski ma na swoim koncie wiele wyróżnień i nagród. W 2010 r. otrzymał medal i prestiżową nagrodę ?The Paul J. Flory Polymer Research Prize? przyznawaną przez Komitet Naukowy World Forum on Advanced Materials za oryginalny wszechstronny wkład w naukę o polimerach.

Opublikował około 200 artykułów naukowych w prestiżowych czasopismach, takich jak ?Nature?, ?Science?, ?Macromolecules?, ?Progress in Polymer Science?,  ?Polymer? i in.  Były one cytowane około 6000 razy.

Cofnij