Urodził się w 1933 r. w Warszawie. Jest embriologiem,  twórcą szkoły embriologii doświadczalnej ssaków. W 1955 r. ukończył studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Warszawskiego. Doktorat uzyskał w 1960, habilitację ? w 1964, a tytuł profesora – w 1972 roku. Przez całą karierę naukową związany z Uniwersytetem Warszawskim. W latach 1964-2003 był kierownikiem Zakładu Embriologii, a w latach 1972-1981 oraz 1987-2002 – dyrektorem Instytutu Zoologii UW.

 

Współpracował z prestiżowymi ośrodkami naukowymi na całym świecie. Był stypendystą Fundacji Rockefellera w Zakładzie Zoologii Uniwersytetu Północnej Walii (1960-61) oraz profesorem wizytującym, m.in. na Uniwersytecie Oksfordzkim, w Instytucie Rockefellera w Nowym Jorku, na Uniwersytecie w Adelajdzie oraz w Institut Jacques Monod (CNRS, Paryż).

 

Pełnił funkcje m.in. członka Prezydium PAN (1990-92), wiceprzewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1982-85), przewodniczącego, a następnie członka Zespołu Biologii, Nauk o Ziemi i Ochrony Środowiska w KBN (potem w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego,1997-2004), członka (1997-2000) i wiceprzewodniczącego (2000-04) Rady Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Jest członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, a także członkiem zagranicznym Francuskiej Akademii Nauk, Amerykańskiej Akademii Nauk oraz Academia Europaea.

 

Laureat licznych nagród, m.in.: Japan Prize – nagrody Fundacji Nauki i Techniki Japonii nazywanej potocznie ?Japońskim Noblem? (2002), nagrody im. Alberta Bracheta Belgijskiej Akademii Królewskiej (1980), nagrody państwowej I^o (1980), nagrody Fundacji  im. Alfreda Jurzykowskiego (1985) oraz nagrody International Embryo Transfer Society (1991). Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) oraz Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (2005).

Prof. Andrzej K. Tarkowski otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w 2013 r. w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za odkrycia wyjaśniające fundamentalne mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków.

Profesor Andrzej K. Tarkowski jest współtwórcą podstaw nowoczesnej embriologii eksperymentalnej ssaków. Pionierskie badania potencjału rozwojowego komórek zarodkowych prowadził na myszach. Efektem tych badań było m.in. sformułowanie hipotezy ?inside-outside? (?wewnątrz-zewnątrz?),  wg której wyodrębnienie się dwóch pierwszych linii komórkowych we wczesnym zarodku zależy od położenia komórek. Komórki umiejscowione wewnątrz zarodka tworzą tzw. węzeł zarodkowy, a komórki leżące na zewnątrz zarodka – tzw. trofektodermę. Z węzła zarodkowego powstaje później płód i większość błon płodowych, a z trofektodermy wykształca się zarodkowa część łożyska. Chociaż późniejsze badania wykazały, że mechanizm wyodrębniania się pierwszych linii komórkowych jest bardziej skomplikowany, położenie komórek we wczesnym zarodku pozostaje ważnym czynnikiem kształtującym ich dalsze losy.

 

Prof. Tarkowski wykazał również, że z izolowanych pojedynczych komórek wczesnych zarodków myszy (nawet kilkunastokomórkowych) może się rozwinąć normalny dorosły osobnik. Te obserwacje, potwierdzone również u innych gatunków ssaków, świadczą o wielkich zdolnościach regulacyjnych wczesnych zarodków tej grupy zwierząt. Plastyczność rozwojową komórek zarodkowych potwierdziły również inne badania prof. Tarkowskiego, które polegały na eksperymentalnym zespoleniu dwóch kilkukomórkowych zarodków myszy. W wyniku takiego zabiegu uzyskał on po raz pierwszy chimery – normalnie ukształtowane osobniki zbudowane z komórek wywodzących się z dwóch różnych zarodków, a więc mających czworo rodziców. Myszy chimerowe są obecnie ważnym narzędziem w badaniach nad rozwojem zarodkowym, różnicowaniem komórkowym i komórkami macierzystymi, a także są powszechnie wykorzystywane do uzyskiwania zwierząt zmodyfikowanych genetycznie.

 

Badania profesora Tarkowskiego umożliwiły zrozumienie fundamentalnych kwestii związanych z rozwojem zarodków ssaków. Miały kluczowy wpływ na rozwój technik  związanych m.in. z klonowaniem i diagnostyką przedimplantacyjną oraz zainspirowały wielu uczonych na świecie do kontynuowania i rozwijania jego odkryć.

 

 

Cofnij