Prof. Maciej Żylicz, prezes Zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, jest jednym z sygnatariuszy listu otwartego do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie zmian w habilitacji. Poniżej przedstawiamy treść listu.

 

 

 

List Otwarty do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Szanownego Pana Dariusza Wieczorka

Szanowny Panie Ministrze,

Polska nauka poddawana była w ostatnich latach wielu reformom i zmianom. Nawet jeżeli wynikały one z dyskusji ze środowiskiem, to zazwyczaj były podejmowane bez oparcia na danych czy dogłębnej analizy wpływu konkretnych regulacji na sytuację i rozwój badaczy. Doprowadziło to do sytuacji, w której kariera naukowa podlega licznym odgórnym regulacjom i ograniczeniom, co utrudnia jej rozwój w sposób sprzyjający nowatorskim rozwiązaniom i międzynarodowej konkurencyjności.

Jednym z istotniejszych elementów kariery naukowej w Polsce jest habilitacja. Dyskusja o jej likwidacji jest nieodłączną częścią debaty o pro-jakościowej reformie nauki. Jej zwolennicy podkreślają znaczenie formalnego potwierdzenia kompetencji badaczy dla jakości nauki, a przeciwnicy jej wpływ na wzmocnienie hierarchiczności relacji w akademii, utrudnienie kontynuowania pracy naukowej gdy wraca się z kraju gdzie nie ma habilitacji, ograniczenie samodzielności młodych badaczy i obniżenie produktywności badawczej naukowców poprzez wymuszenie na nich działań zbędnych z punktu widzenia ich rozwoju naukowego. Wydaje się, że dla zakończenia tej wieloletniej dyskusji kluczowe jest empiryczne pokazanie, który z tych efektów ma decydujące znaczenie.

W tym kontekście chcielibyśmy wskazać na wyniki przygotowanej przez nas pracy[1], która bada kariery naukowców w oparciu o dane dotyczące liczby i wpływu prac publikowanych przez 2,7 miliona naukowców w 45 krajach. Nasze analizy pokazują, że:

• rozwój naukowy badaczy w krajach z habilitacją, mierzony liczbą i cytowalnością ich prac, jest w znaczącym stopniu słabszy niż rozwój badaczy w krajach bez habilitacji,
• ten efekt wynika ze słabszej dynamiki rozwoju karier naukowych kobiet w systemach z habilitacją w porównaniu z kobietami z systemów bez habilitacji, podczas gdy trajektoria rozwoju naukowego mężczyzn w krajach z habilitacją i bez jest właściwie taka sama.

Wyniki te są zbieżne z innymi analizami wskazującymi na negatywny wpływ habilitacji na kariery naukowców i pokazują, że choć ten kosztowny proces weryfikacji jakości naukowej ma na celu promowanie najlepszych badaczy, w rzeczywistości nie prowadzi do podniesienia poziomu prowadzonych badań. Co więcej, bardzo negatywny wpływ habilitacji na rozwój naukowy kobiet jest dodatkowym bardzo istotnym argumentem przemawiającym za reformą systemu awansowego w polskiej nauce. Sugerujemy, aby w Polsce zastosować rozwiązanie wzorowane na systemach z najwyższym poziomem badań naukowych, gdzie to jednostki naukowe w zależności od uprawianej dziedziny same definiują na czym polega samodzielność naukowa i w otwartym konkursie zatrudniają właściwych badaczy i liderów grup badawczych, spośród osób posiadających stopień doktora. Takie rozwiązanie nie tylko zniesie formalne ograniczenia rozwoju naukowego, z jakimi muszą się w Polsce mierzyć młodzi badacze i badaczki oraz ułatwi awans w interdyscyplinarnych dziedzinach badań, ale też zwiększy autonomiczność uczelni i zniweluje barierę, jaką napotykają zagraniczni uczeni nie posiadający habilitacji aplikujący o pracę w Polsce.

 

Z wyrazami szacunku,

Prof. Stefan Dziembowski

Prof. Andrzej Jajszczyk

Prof. Marek Konarzewski

Prof. Jacek Kuźnicki

Dr hab. Natalia Letki

Prof. Marcin Nowotny

Dr hab. Piotr Sankowski

Dr Bianka Siwińska

Prof. Paweł Strzelecki

Dr Grażyna Żebrowska

Prof. Maciej Żylicz

[1] Streamlining for excellence discriminates against women: A study of research productivity of 2.7 mln scientists in 45 countries, Natalia Letki, Grzegorz Biały, Piotr Sankowski, and Dawid Walentek, preprint dostępny tutaj, prezentacja wyników jest także dostępna tutaj.

 

Zdjęcie: todabasura z Pixabay