Prof. Timothy Snyder z Yale University otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2018 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za analizę mechanizmów polityczno-społecznych, które w XX wieku doprowadziły do konfliktów narodowościowych i ludobójstwa w Europie Środkowej.

Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2018 zostały uhonorowane badania prof. Timothy Snydera dotyczące pierwszej połowy XX wieku, które nadały nowy wymiar historii Europy Środkowej i Wschodniej. Prace wybitnego amerykańskiego historyka rzuciły nowe światło na mechanizmy polityczno-społeczne, jakie doprowadziły do konfliktów narodowościowych i ludobójstwa w Europie Środkowej.

Nowatorskie podejście prof. Timothy?ego Snydera polega na odejściu od „metodologicznego nacjonalizmu” w badaniu źródeł i interpretacji faktów. Dotychczas bowiem zagadnienie polityki masowych mordów okresu II wojny światowej omawiane było (i jest nadal) w historiografii wg podziału na państwa i narody. Prof. Snyder zaproponował nową perspektywę, która polega na całościowym ujęciu tematu, zachęcając do spojrzenia z dystansu na pełny obraz historyczny, a nie tylko na fragment dotyczący przeszłości jednej tylko grupy etnicznej.

Dokumenty i materiały przedstawiające dowody stalinowskich zbrodni odnalazł w archiwach wschodnioeuropejskich otwartych po raz pierwszy od zakończenia zimnej wojny. Uczony udowodnił powiązania między zbrodniami Hitlera i Stalina. Pokazał, w jaki sposób zbrodnie dokonane przez jeden reżim torowały drogę drugiemu. Wyniki swoich prac opisał w książkach, z których wiele stało się bestsellerami, doprowadzając do weryfikacji poglądów na przebieg i konsekwencje II wojny światowej.

Prawdę o Wielkim Głodzie na Ukrainie, czystkach etnicznych i terrorze Stalina prof. Snyder udokumentował w książce Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem. Amerykański badacz odkrywa w niej to, co dotąd pozostawało przemilczane, ponieważ dotychczasowa narracja dotycząca historii II wojny światowej pomijała wschodnią część Europy. Skrwawione ziemie to pierwsza pełna dokumentacja masowych zbrodni, które popełniono pomiędzy Rosją i Niemcami w latach 30. i 40. i w wyniku których zginęło 14 mln ludzi, cywilów i jeńców wojennych. Jednak prof. Snyder nie skupia się jedynie na cierpieniach Żydów, Ukraińców czy Polaków, ale pokazuje pełny kontekst historyczny. Skrwawione ziemie to obszar wspólny kilku państwom, które łączy doświadczanie hitlerowskiego i stalinowskiego reżimu. Takie podejście daje pełniejsze wyobrażenie nt. skali zjawiska, lepiej uświadamia nam też wspólne dziedzictwo. Wyrażenia „skrwawione ziemie” i ?pola śmierci? przeniknęły zarówno do debaty naukowej, jak i politycznej, jako określenia krajów, które ucierpiały przez nazizm i komunizm. Jak dowodzi prof. Snyder, to właśnie tu miały miejsce najgorsze okrucieństwa, a przemoc i ucisk sprawiły, że ziemie te ?krwawiły? jeszcze długo po zakończeniu wojny.

Z kolei w wielokrotnie nagradzanej i przetłumaczonej na ponad 30 języków książce Czarna ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie uczony prezentuje przełomowe wyjaśnienie największej zbrodni XX wieku, dowodząc, że u podstaw masowej zagłady Żydów leżała, oprócz światopoglądu antysemickiego, bezpaństwowość oraz walka o ziemię i o żywność. W książce tej prof. Snyder opisuje też ?paradoks Auschwitz?, wskazując,  że ta nazwa obozu   ? jako metapojęcie – stała się synonimem Holocaustu, przesłaniając pełną  prawdę o ludobójstwie, redukując jego rozmiar i charakter i wyłączając z odpowiedzialności duże grono  morderców. Jednak Czarna ziemia to książka, która nie dotyczy tylko przeszłości. Autor pokazuje, że początek XXI wieku, z niepokojami w różnych rejonach świata, ekonomiczną rywalizacją i napięciem między narodami, zatrważająco przypomina świat, w którym do władzy doszedł kiedyś Hitler. Strach przed obcymi, lęk o materialny byt, nienawiść i pogarda, których dziś jesteśmy świadkami to, zdaniem amerykańskiego historyka, poważne sygnały ostrzegawcze, których nie można pomijać w rozważaniach o współczesności i przyszłości.

***

Prof. Timothy Snyder (ur. 1969 r.) jest wybitnym amerykańskim historykiem, znawcą historii Europy Środkowej i Wschodniej. Jest profesorem historii na Uniwersytecie Yale.

Ukończył historię i nauki polityczne na Uniwersytecie Browna. Stopień doktora filozofii w historii nowożytnej zdobył w 1995 r. na Uniwersytecie w Oksfordzie. Pracował m.in. pod kierunkiem prof. Jerzego Jedlickiego. Prowadził wykłady w College of Europe w Warszawie, na Université Libre w Brukseli, na Uniwersytecie w Leidzie, w School of Economics w Londynie oraz na Uniwersytecie Stanforda. Współpracował także z uniwersytetami w Paryżu, Wiedniu, Warszawie, Pradze oraz z Uniwersytetem Harvarda. Należy do Rady Spraw Zagranicznych i Komitetu Sumienia amerykańskiego Muzeum Pamięci o Holokauście. Jest członkiem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu.

Za książkę Tajna wojna. Henryk Józefski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę otrzymał nagrodę Pro Historia Polonorum. Jest też autorem pracy Rekonstrukcja narodów: Polska, Ukraina, Litwa i Białoruś, 1569-1999, wyróżnionej Nagrodą im. Jerzego Giedroycia. Za Skrwawione ziemie uhonorowano go Nagrodą Literacką Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury. Wśród jego polskojęzycznych publikacji znajduje się Nacjonalizm, marksizm i Europa Środkowa, Biografia Kazimierza Kelles-Krauza (1872?1905). Profesor jest współautorem Rozważań o wieku XX oraz redaktorem książki Stalin i Europa, 1928 ?1953. W 2015 r. wydał podręcznik O tyranii. Dwadzieścia lekcji z dwudziestego wieku.

Uczony potrafi czytać źródła w dziewięciu językach, biegle posługuje się polszczyzną. Za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej i za popularyzowanie wiedzy o historii Polski został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

Cofnij